10 ερωτήσεις και 10 απαντήσεις για τις δασικές φωτιές, με τη συνδρομή ενός δασολόγου:
------
1. Πώς αντιμετωπίζεται μια εστία φωτιάς;
Μια δασική φωτιά μπορεί να αντιμετωπιστεί όταν είναι ακόμα μικρή η εστία της, δηλαδή λίγα τετραγωνικά. Όταν η δασοπυρόσβεση ήταν στην αρμοδιότητα της Δασικής Υπηρεσίας (δηλαδή μέχρι το 1998, οπότε και πέρασε στο Πυροσβεστικό Σώμα [ΠΣ]), έμπειροι δασοπυροσβέστες, που δούλευαν επί πολλά χρόνια στις δασικές υπηρεσίες, σε συνεργασία με τους δασολόγους που γνώριζαν πολύ καλά το δάσος, με πολύ λιγότερα μέσα σε σχέση με σήμερα, επιτύγχαναν πολύ καλύτερη κατάσβεση των πυρκαγιών. Και αυτό γιατί τους βοηθούσε η πολύ καλή γνώση που είχαν για το δάσος, της βλάστησης, της μορφολογίας του εδάφους και κυρίως του τρόπου που συμπεριφερόταν το καιγόμενο δάσος.
2. Πώς σβήνεται μια δασική πυρκαγιά;
Η πυρκαγιά στο δάσος δύσκολα σβήνεται όταν πάρει διαστάσεις. Το πρώτο 5λέπτο σβήνει με ένα ποτήρι νερό. Το επόμενο 5λεπτο με ένα κουβά και στο πρώτο μισάωρο με ένα πυροσβεστικό. Όταν πάρει διαστάσεις τα πράγματα γίνονται δύσκολα. Δυστυχώς, τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα η πρώτη επέμβαση είναι σχεδόν πάντα καθυστερημένη. Ενίοτε, σβήνει αφού πρώτα έχει κάψει τεράστιες εκτάσεις, και δεν έχει πλέον τίποτα άλλο να κάψει (Φωτιά στη Χαλκιδική το 2006, στην Πελοπόννησο το 2007, στην Πεντέλη και στην Πάρνηθα, κλπ)
3. Πώς αντιμετωπίζεται μια δασική πυρκαγιά; Τη φωτιά δεν μπορείς να την αντιμετωπίσεις χωρίς μέθοδο. Θέτεις το στόχο σου και λες: ΟΚ, θα την αφήσω να κάψει τη ράχη της πλαγιάς και θα τη σταματήσω στην επόμενη. Εδώ χρειάζεται πολύ εμπειρία και γνώση της μορφολογίας του εδάφους και της βλάστησης του δάσους προκειμένου να «προλάβεις» τη φωτιά και να τη σταματήσεις στο κατάλληλο σημείο.
Βάζεις υλοτόμους της περιοχής να κόψουν δέντρα και να κάνουν γρόγορα διαπλάτυνση της αντιπυρικής ζώνης. Στέλνεις αεροπλάνα να ρίξουν νερό στα άκαφτα που είναι μεταξύ της φωτιάς και σε σένα για να την καθυστερήσεις και να μειώσεις την ένταση της φωτιάς (η φωτιά καίει πιο αργά και λιγότερο έντονα το βρεγμένο ξύλο), ώστε όταν φτάσει σε σένα να είναι εξασθενημένη.
Κάνεις αντι-πυρ. Το αντι-πυρ είναι ελεγχόμενη φωτιά που βάζουν οι δασοπυροσβέστες μεταξύ της πυρκαγιάς και σε σένα ώστε η πυρκαγιά να βρει καμμένα και να σταματήσει. Με αυτό τον τρόπο μεγαλώνεις ουσιαστικά το πλάτος της αντιπυρικής ζώνης με αποτέλεσμα να μειώνεις δραστικά και αποτελεσματικά την πιθανότητα να περάσει η φωτιά απέναντι.
Η εγκατάσταση σωλήνων μέσα στο δάσος, μήκους 200, 300 και παραπάνω μέτρων, προκειμένου να φθάσουν στην εστία της φωτιάς, η μέθοδος κατάσβεσης με αντι-πύρ, και άλλες μέθοδοι είναι πράγματα που σήμερα δεν χρησιμοποιούνται από την Πυροσβεστική Υπηρεσία.
4. Τα όμορφα σπίτια στο δάσος όμορφα καίγονται; Πολύ πιθανόν. Τα σπίτια στο δάσος είναι πονοκέφαλος για τους δασοπυροσβέστες, γιατί τους αναγκάζουν να μεταθέτουν τα σημεία αντιμετώπισης της φωτιάς (βλέπε παραπάνω) και πολυδιασπούνε τις επίγειες δυνάμεις.
5. Γιατί οι πυροσβέστες περιμένουν τη φωτιά στους δρόμους με τα οχήματά τους;
Οι πυροσβέστες του Πυροσβεστικού Σώματος δυστυχώς, λόγω της μη γνώσης του δασικού περιβάλλοντος, περιμένουν τη φωτιά στους δρόμους προκειμένου να την αντιμετωπίσουν. Αυτό, όμως, τις περισσότερες φορές είναι καταστροφικό, γιατί έτσι αφήνεις την πυρκαγιά να πάρει διαστάσεις και όταν μετά φθάνει στους δασικούς δρόμους, είναι δύσκολο να αντιμετωπιστεί. Δυστυχώς, οι πυροσβέστες δεν είναι κατάλληλα εκπαιδευμένοι να αντιμετωπίζουν τη φωτιά
μέσα στο δάσος. (Να σημειωθεί ότι ο στόλος της πυροσβεστικής υπηρεσίας στην Ελλάδα είναι, αναλογικά με τον πληθυσμό, ο μεγαλύτερος την Ευρώπη!)
6. Τα εναέρια μέσα σβήνουν δασικές φωτιές;
Όχι. Ρίψεις από αέρος δεν μπορούν από μόνες τους να σβήσουν τις δασικές φωτιές, απλά καθυστερούν την εξάπλωσή τους. Δεν τις σβήνουν γιατί από αέρος το νερό δεν μπορεί να κατευθυνθεί στην εστία της φωτιάς και να σβήσει τις μικροεστίες που εξακολουθούν να καίνε. Οι εστίες των φωτιών σβήνονται από επίγειες δυνάμεις. Όταν το 1998 η δασοπυρόσβεση πέρασε στο ΠΣ, άρχισε να αναπτύσσεται η λογική της ‘αεροπυρόσβεσης’ και το ΠΣ προμηθεύτηκε περισσότερα εναέρια μέσα. Ως ένα βαθμό η "αεροπυρόσβεση"’ ήρθε να καλύψει την έλλειψη των δασοπυροσβεστών.
Όταν τη δασοπυρόσβεση την είχε η Δασική Υπηρεσία, η επίκληση για βοήθεια εναέριων μέσων ήταν δύσκολη και γινόταν «με μέτρο». Η άσκοπη εκείνη την εποχή, επίκληση για βοήθεια αεροπλάνου, όπως αυτό το έκριναν οι επικεφαλείς της πυρόσβεσης, μπορεί να οδηγούσε μέχρι και σε διενέργεια Ε.Δ.Ε. για σπατάλη δημοσίου χρήματος. Έχει άραγε κανένας αναρωτηθεί τα ασύλληπτα ποσά που δίνονται κάθε χρόνο για τη συντήρηση, την πτήση και την ενοικίαση αεροπλάνων και ελικοπτέρων, με περιορισμένα αποτελέσματα;
7. Τι εννοούν όταν τα ΜΜΕ λένε ότι «είχαμε αναζωπύρωση»;
Ο τρόπος που χρησιμοποιείται ο όρος «αναζωπύρωση» από τα ΜΜΕ (αλλά και από ιθύνοντες) είναι παραπλανητικός. Αναζωπύρωση είναι όταν μια φωτιά που έχεις σβήσει τελείως ξαναρχίσει να καίει. Μια φωτιά δεν έχει σβήσει όταν έχει σταματήσει να βγάζει φλόγες, όπως υποννοείται στα ΜΜΕ. Π.χ. μπορεί να καίει τη ρίζα του δέντρου και να πεταχτεί μετά από μέρες και να αρπάξει ξανά. Η καμμένη περιοχή πρέπει να φυλαχτεί για 2-3 μέρες (ή και παραπάνω), ώστε να αποφευχθεί η αναζωπύρωση. Στο παρελθόν, αναζωπυρώσεις ήταν αιτία για Ε.Δ.Ε. στη Δασική Υπηρεσία, γιατί σήμαινε ότι οι δασοπυροσβέστες δεν έσβησαν τελείως τη φωτιά, δηλαδή δεν έκαναν σωστά τη δουλειά τους.
8. Πιάνει πυρκαγιά στο δάσος από κεραυνό;
Ναι. Κεραυνός που έχει χτυπήσει δέντρο μπορεί να προκαλέσει φωτιά στο δάσος. Στη Βόρεια Ελλάδα πριν μερικά χρόνια, η Δασική Υπηρεσία πήγε και βρήκε το δέντρο που χτυπήθηκε από κεραυνό και προκάλεσε τη φωτιά. Έσκαψαν τη ρίζα του, η οποία έκαιγε ακόμα. Μέχρι εκείνη τη στιγμή η επίσημη θέση της Πυροσβεστικής ήταν ότι ήταν εμπρησμός.
9. Γιατί δεν υπάρχουν πλέον επαγγελματίες δασοπυροσβέστες;
Το 1998 η δασοπυρόσβεση πέρασε από τη Δασική Υπηρεσία στο ΠΣ για να αντιμετωπιστεί ο αυξανόμενος αριθμός πυρκαγιών, πολλές από τις οποίες (αλλά όχι όλες) ήταν αποτέλεσμα εγκληματικής ενέργειας. Αυτό έγινε χωρίς επιστημονικό και επιχειρησιακό σχεδιασμό. Με τα χρόνια η πολυετής εμπειρία των δασοπυροσβεστών που μετατέθηκαν στο ΠΣ χάθηκε, καθώς άλλοι συνταξιοδοτήθηκαν, άλλοι παραγκωνίστηκαν και άλλοι πήγαν σε άλλα πόστα. Σε περιοχές της Ελλάδας, όπου οι διοικητές των τοπικών Πυροσβεστικών Υπηρεσιών διείδαν την ανάγκη να διατηρηθεί η γνώση και η εμπειρία της δασοπυρόσβεσης έδωσαν στους δασοπυροσβέστες ευχέρεια κινήσεων και το πρόσταγμα σε περιπτώσεις δασικών πυρκαγιών, αναγνωρίζοντας την επιχειρισιακή εμπειρία των δασοπυροσβεστών. Σε αυτές τις περιοχές, οι δασικές φωτιές έχουν αντιμετωπιστεί πιο αποτελεσματικά.
10. Η φωτιά κάνει καλό στο δάσος;
Ναι. Το δάσος, ανάλογα και με τα δασικά είδη που φέρει, θέλει να καεί για να αναγεννηθεί. Η φωτιά είναι μέρος του οικοσυστήματος. Το καμμένο δάσος θα αναγεννηθεί μόνο του, εκτός αν πατηθεί ή καταπατηθεί.
---
Το 1993 Διακομματική Επιτροπή της Βουλής κατέθεσε ομόφωνα πόρισμα για τη σύσταση Ενιαίου Φορέα Δασοπροστασίας (που θα ασχολείται με την πρόληψη, καταστολή και αποτελέσματα πυρκαγιών). Παρόλα αυτά, ποτέ δεν αποφασίστηκε η ίδρυση και λειτουργία του. Μετά τις καταστροφικές φωτιές στην Πάρνηθα, την Πέντέλη και στην Πελοπόννησο τα τελευταία χρόνια, ήλπιζε κανείς ότι επιτέλους αυτό που εφαρμόζεται σε όλες σχεδόν τις χώρες του κόσμου, θα εφαρμοζόταν και στην Ελλάδα. Ακόμα περιμένουμε...