museologist: Μουσεία και copyright

Πέμπτη, Ιουλίου 16, 2009

Μουσεία και copyright

Είδα στο Nylon και στο ΧBlog ποστς για το αίτημα του δευτέρου προς το Μουσείο Ακρόπολης για πρόσβαση σε φωτογραφίες υψηλής ανάλυσης και την απάντηση του μουσείου που συνοψίζεται στη φράση "Σας ενημερώνουμε πως μόνο τα μέσα ενημέρωσης μπορούν να έχουν πρόσβαση σε μια επιλογή από φωτογραφίες υψηλής ανάλυσης, για την προβολή του Μουσείου". Όντως η απάντηση του Μουσείου στο αίτημα για φωτογραφικό υλικό είναι παράξενη...μου φαίνεται περισσότερο ως τη συνήθη αμυντική στάση μουσείων σε αιτήματα που αφορούν στη διάθεση περιεχομένου τους και και λιγότερο ως επεξεργασμένη πολιτική.

Πάντως, το θέμα της διάθεσης φωτογραφιών υψηλής ανάλυσης μουσειακών αντικειμένων είναι υπό συζήτηση και στην Αγγλία. Πριν λίγες μέρες μάλιστα η National Portrait Gallery (NPG) του Λονδίνου έστειλε μέσω των δικηγόρων της ένα "lawyer's letter" σε έναν διαχειριστή της Wikimedia που είχε καταφέρει να κατεβάσει 3,000 φωτογραφίες υψηλής ανάλυσης από την NPG και ανεβάσει στη Wikimedia, χωρίς την άδεια του μουσείου. Όποιος ενδιαφέρεται για το θέμα μπορεί να δει την ιστορία και το "lawyer's letter" και τη συζήτηση για το θέμα που γίνεται τις τελευταίες μέρες στη Museums Computer Group mailing list.

Με λίγα λόγια, από τη μια έχουμε το θέμα της δημόσιας πρόσβασης των δημοσίων δεδομένων και την κίνηση ήδη αρκετών μουσείων να διαθέσουνε φωτογραφίες τους κάτω από Creative Commons, ή όπως κάνει το Flickr: The Commons χωρίς ουσιαστικά περιορισμούς copyright ('no known Copyright'). Από την άλλη, υπάρχει το γεγονός ότι μερικά/αρκετά μουσεία αυτοχρηματοδοτούνται μέσω licencing fees που χρεώνουν για φωτογραφίες υψηλής ανάλυσης και η δωρεάν διάθεση τέτοιων φωτογραφιών θα τους αφαιρούσε μια πηγή εσόδων (το θέμα περιπλέκεται ακόμα περισσότερο με αντικείμενα/έργα τέχνης που το μουσείο δεν έχει το copyright). Bottomline, στην Αγγλία δεν έχει βρεθεί ακόμα ένα βιώσιμο και γενικά αποδεκτό μοντέλο για τα μουσεία (και ίσως να χρειάζεται παραπάνω από ένα).

Όπως και να έχει, αυτή είναι μια συζήτηση που πρέπει να γίνει και στα ελληνικά δημόσια μουσεία, όχι μόνο για το φωτογραφικό τους υλικό, αλλά κυρίως για την πρόσβαση στις συλλογές και την πληροφορία τους.

15 Comments:

At Τρίτη, Ιουλίου 21, 2009 1:49:00 μ.μ., in antis said...: Δεν θα έλεγα ότι η απάντηση είναι παράξενη. Με ποια έννοια: Ότι φωτογραφίες υψηλής ανάλυσης δίνονται συνήθως σε εκδοτικούς, οίκους, τουριστικές επιχειρήσεις και media, οι οποίοι πληρώνουν φαντάζομαι και το ανάλογο αντίτιμο και δηλώνουν που ανήκει το copyright, δηλ. στο Μουσείο. Για να τις πάρει κάποιος ιδιώτης πρέπει να δηλώσει και τον σκοπό που τις χρειάζεται. Δεν ξέρω αν δεχτούν την αίτησή του, αν δηλώσει απλώς «για το προσωπικό μου αρχείο», καθώς δεν θα είναι σε θέση να ελέγξουν τυχόν εμπορική εκμετάλλευσή τους.
Μια λύση για μένα θα ήταν να προσφέρει το Μουσείο κάποιες standard φωτογραφίες με όριο στην ανάλυση, με την υποχρέωση αναφορά της πηγής, ή με watermarks. Από την άλλη, η απάντηση του Μουσείου δείχνει μάλλον μια ανικανότητα να ανταποκριθεί σε τέτοια θέματα – ελπίζω προσωρινή, τα οποία μάλλον αντιμετωπίζονται ακόμη από την αρμόδια Εφορεία.
Στο άλλο θέμα που θίγετε, όσον αφορά την πρόσβαση στις συλλογές και την πληροφορία των μουσείων, συμφωνώ κι εγώ ότι πρέπει να οριστούν κανόνες, οι οποίοι θα τηρούνται από όλους, κι όχι να εξαρτάται κάποιος από τα κέφια ή όχι του επιμελητή, του εφόρου ή του αρμόδιου αρχαιολόγου.
At Τρίτη, Ιουλίου 21, 2009 5:46:00 μ.μ., museologist said...: Ο δικός μου προβληματισμός στην περίπτωση αυτή (εξ ου και το "παράξενη απάντηση") είναι ότι το μουσείο θεώρησε ότι το xblog.gr (του οποίου ο 'editor in chief' έστειλε την αίτηση) δεν αποτελεί "μέσο ενημέρωσης". Αυτή η κατηγοριοποίηση είναι μάλλον αυθαίρετη και το πιθανότερο απλά μη επεξεργασμένη.

Από την άλλη, δεν είμαι απόλυτα σίγουρος γιατί ένα ηλεκτρονικό μέσο χρειάζεται φωτογραφίες 'υψηλής ανάλυσης' για να τις χρησιμοποιήσει σε ένα website. Στην πλήρη απάντησή του το μουσείο αναφέρει ότι "Θα βρείτε όμως όλες αυτές τις φωτογραφίες στις σελίδες των Συλλογών της ιστοσελίδας. Σας προτείνουμε λοιπόν να επισκεφθείτε τις Συλλογές της ιστοσελίδας του Μουσείου, όπου θα βρείτε πλούσιο φωτογραφικό υλικό και κείμενα από τα εκθέματα του Μουσείου Ακρόπολης."

Υποθέτω λοιπόν ότι κάποιος μπορεί να χρησιμοποιήσει "αυτές τις φωτογραφίες στις σελίδες των Συλλογών της ιστοσελίδας", που θα ήταν, υποθέτω, χαμηλότερης ανάλυσης. Όλα καλά...μόνο που αυτές οι φωτογραφίες δεν υπάρχουν σε μορφή που μπορεί κανείς να 'κατεβάσει', τουλάχιστον από ό,τι μπορώ να δω.

Όλα αυτά δημιουργούν κατά τη γνώμη μου ένα κλίμα περιττών παρεξηγήσεων και μπερδέματος που ίσως οφείλεται και στο γεγονός, όπως λες, ότι το διοικητικό handover από την Εφορεία στο μουσείο δεν έχει ακόμα ολοκληρωθεί.
At Τρίτη, Ιουλίου 21, 2009 11:58:00 μ.μ., in antis said...: Καλησπέρα
Το μουσείο δεν μπορεί να πιθανολογεί και να ερευνά κάθε περίπτωση, ούτε είναι υποχρεωμένο να το κάνει. Το ότι το xblog.gr δεν είναι «μέσο ενημέρωσης» με τη νομική έννοια (επιχείρηση, δηλωμένη στην εφορία ως εταιρία ενημέρωσης ή στο υπουργείο τύπου) είναι προφανές, ή τουλάχιστον δεν αναφέρουν κάτι τέτοιο στην ιστοσελίδα. Το «editor in chief» δε νομίζω ότι φτάνει για να πείσει έναν δημόσιο φορέα. Αν όντως το blog είναι και ο κ. Καρακατσάνης έστειλε το αίτημα ως νόμιμος εκπρόσωπος αυτού και του αρνήθηκαν, είναι κάτι άλλο.
Συνεπώς δεν βλέπω κάποια αυθαίρετη κατηγοριοποίηση, όσον αφορά το μουσείο. Αν τα blogs είναι «μέσα ενημέρωσης», είναι μια καλή συζήτηση.
Γιατί μια ιστοσελίδα χρειάζεται φωτογραφίες υψηλής ανάλυσης, είναι επίσης μια λογική απορία.
Διαβάζοντας και την συζήτηση στο xblog.gr και τις αντιδράσεις αλλού, νομίζω ότι έγινε πολλή φασαρία για το τίποτα.
At Τετάρτη, Ιουλίου 22, 2009 12:04:00 π.μ., in antis said...: Επίσης, η απάντηση του μουσείου για το «πλούσιο φωτογραφικό υλικό» στην ιστοσελίδα, μάλλον αναφέρεται σε…μελλοντική version της. :)
At Τετάρτη, Ιουλίου 22, 2009 1:07:00 π.μ., museologist said...: In antis, πολύ καλή η παρατήρησή σου - νομίζω ότι οδηγούμαστε κάπου. Ας προσπαθήσω να συνεχίσω τη συλλογιστική:

Όντως, το xblog.gr μπορεί να είναι ή να μην είναι μέσο ενημέρωσης με τη νομική έννοια. Αυτό το γνωρίζει ο ιδιοκτήτης του και το πιθανότερο είναι ότι το μουσείο δεν το γνωρίζει εκ των προτέρων. Αν το μουσείο όντως εννοεί τα "μέσα ενημέρωσης" που έχουν νομική υπόσταση και εφόσον απαιτεί πιστοποίησή τους, τότε είναι, θεωρώ, υποχρεωμένο να εξετάσει αν αυτός που ζητά το φωτογραφικό υλικό εκπροσωπεί ένα τέτοιο μέσο ενημέρωσης. Όντως, δεν έχει νόημα να πιθανολογεί, άλλωστε γι'αυτό έχει τη φόρμα πιστοποίησης. Αντίστοιχα, και αυτός που επικοινωνεί με το μουσείο χρειάζεται να παρέχει τις όποιες "πιστοποιήσεις" απαιτούνται.

Η φόρμα του μουσείου ζητά όνομα, email και 'σχόλια' (που δεν μου φαίνονται αρκετά για πιστοποίηση νομικής υπόστασης μέσου ενημέρωσης, ούτε ταυτοποίησης εκπροσώπου). Αν το μουσείο δεν ζήτησε από το xblog.gr περαιτέρω στοιχεία, δεν είμαι σίγουρος πώς κατέληξε στο ασφαλές συμπέρασμα ότι το συγκεκριμένο blog δεν είναι "μέσο ενημέρωσης" (εκτός και αν έχει κάποιο κατάλογο με όλα τα ΜΜΕ της Ελλάδας και του εξωτερικού, που, αν και όχι αδύνατο, μου φαίνεται μάλλον απίθανο).

Αν οι υποθέσεις μου είναι σωστές (και φυσικά μπορεί να μην είναι), τότε εξακολουθώ να θεωρώ ότι το μουσείο αυθαίρετα οδηγήθηκε στο συμπέρασμα ότι το xblog.gr δεν είναι "μέσο ενημέρωσης".
At Τετάρτη, Ιουλίου 22, 2009 4:43:00 μ.μ., in antis said...: Αλήθεια είναι ότι η συζήτηση γίνεται σε υποθετική βάση. Δεν ξέρουμε με ποια ιδιότητα ο αρθρογράφος ζήτησε την πιστοποίηση, ως ιδιώτης ή ως “chief editor“. Ακόμη και με τη δεύτερη, από την στιγμή που δεν εργάζεται σε μέσο ενημέρωσης με τη νομική του έννοια, παραμένει ιδιώτης. Αν τώρα όντως τη ζήτησε ως “chief editor” σε μια «ενημερωτική ιστοσελίδα», κι επειδή μεσολάβησε ένα διάστημα από την στιγμή της αίτησης έως την απάντηση του Μουσείου, υποθέτω ότι ελέγχθηκε το νόμιμο της αίτησής του (με κατάλογο ή όχι). Η νομική υπόσταση φυσικά και δεν ελέγχεται από την φόρμα επικοινωνίας, υποθέτω ότι ακολουθεί κι άλλη διαδικασία για να δοθεί πιστοποίηση, αν ο αιτών καλύπτει τα νομικά κριτήρια ή τις προϋποθέσεις του Μουσείου. Η συμπλήρωσή της φυσικά και δεν νομιμοποιεί τον αιτούντα. Αυτή νομίζω είναι και η απάντηση του Μουσείου.

Δεν είναι δουλειά επίσης του Μουσείου να κατηγοριοποιεί ή να αποδέχεται οτιδήποτε ώς μέσο ενημέρωσης, είναι του Υπουργείου Τύπου. Που σημαίνει ότι το Μουσείο κινείται – ή πρέπει να – σύμφωνα με τα νόμιμα, δηλ. τα μέσα ενημέρωσης που είναι πιστοποιημένα ως τέτοια, βλέπει αυτά που έχει μπροστά του κι αποφασίζει. Ακόμη κι αν δεχθούμε ότι το Μουσείο δεν κοίταξε στην database του, ή του ΥΠΠΟ ή του Υπουργείου Τύπου για να δει ποιο είναι το xblog.gr, μια επίσκεψη στην ιστοσελίδα φτάνει για να διαπιστώσει αν είναι μέσο ενημέρωσης ή όχι. Ή να επιλέξει το ίδιο αν ταιριάζει στο προφίλ του, ώστε να δώσει πιστοποίηση ή όχι. Αυτό μπορούμε να το συζητήσουμε για το πόσο «αυθαίρετο» είναι ή όχι, αλλά συγκρίνοντας μέσα ενημέρωσης (ως επιχειρήσεις πάντα ή περιεχόμενο) ή περιπτώσεις.

Συγγνώμη αν σε κουράζω ή επιμένω, πιστεύω ότι η συζήτηση πρέπει να γίνεται σε ρεαλιστικές βάσεις (αν και μιλάμε και οι δύο με υποθέσεις). Καταλαβαίνω ως ένα σημείο την καχυποψία κάποιων, αλλά είδα ότι η συζήτηση αλλού μετατράπηκε σε συνθήματα διαμαρτυρίας τύπου «οι φωτογραφίες υψηλής ανάλυσης στο λαό» κι «πληρώνω κι απαιτώ».
At Τετάρτη, Ιουλίου 22, 2009 8:00:00 μ.μ., museologist said...: Όντως μιλάμε υποθετικά και με βάση ό,τι γνωρίζουμε αυτή τη στιγμή.

Νομίζω πάντως ότι η αξία μιας τέτοιας υποθετικής συζήτησης είναι ότι εν δυνάμει αναδεικνύει διαδικασίες που πρέπει/μπορεί να ακολουθούνται και θέματα που πρέπει/μπορεί να εξετάζονται (είτε τα πραγματικά γεγονότα επαληθεύουν τις υποθέσεις, είτε όχι).

Με άλλα λόγια, η συζήτηση αυτή δεν αφορά πλέον (ή τουλάχιστον μόνο) το συγκεκριμένο περιστατικό και τα συγκεκριμένα ενδιαφερόμενα μέρη, αλλά μια γενικότερη διαδικασία και κανόνες, που, όπως λες πολύ σωστά σε ένα από τα σχόλιά σου, "θα τηρούνται από όλους, κι όχι να εξαρτάται κάποιος από τα κέφια ή όχι του επιμελητή, του εφόρου ή του αρμόδιου αρχαιολόγου".

Γι'αυτό το λόγο, όχι μόνο δεν με κουράζουν τα σχόλιά σου, αλλά τα θεωρώ απαραίτητα για μια τέτοιου είδους συζήτηση. :-)
At Πέμπτη, Ιουλίου 23, 2009 12:52:00 π.μ., John Karakatsanis said...: Καλησπέρα,

Είμαι o Γιάννης Καρακατσάνης από το xblog.gr (ζητών συγνώμη για το admin ως nick αλλά είδα ότι επιτρέπετε σχόλια μόνο με google account).

Στο αίτημα που έστειλα για πιστοποίηση και πρόσβαση στο φωτογραφικό υλικό υπέγραψα με το ονοματεπώνυμό μου ως ιδιοκτήτης και editor in chief του xblog.gr, δηλώνοντας ότι θέλω να χρησιμοποιήσω τις φωτογραφίες σε κάποια post μου.

Θα με εξυπηρετούσε ακόμα και αν μου έδιναν πρόσβαση σε φωτογραφίες όχι υψηλής ανάλυσης, φωτογραφίες που θα μπορούσα όμως να χρησιμοποιήσω στο site μου. Το xblog.gr δεν έχει νομική υπόσταση ως "μέσο ενημέρωσης", φωτογραφίες όμως έστω και όχι υψηλής ανάλυσης θα έπρεπε να είναι διαθέσιμες σε όλους.
At Πέμπτη, Ιουλίου 23, 2009 2:46:00 π.μ., museologist said...: Γιάννη, ευχαριστώ(-ούμε) για το σχόλιο και τις διευκρινίσεις - που ήρθαν πάνω στην ώρα που αναρωτιόμασταν για τα πραγματικά γεγονότα! Το μόνο που αρκεί τώρα για να συμπληρωθεί το παζλ είναι ένα αντίστοιχο διευκρινιστικό σχόλιο του Μουσείου Ακρόπολης! :-)

(άλλαξα τις ρυθμίσεις για τα σχόλια - ελπίζω τώρα να είναι πιο user-friendly).
At Πέμπτη, Ιουλίου 23, 2009 6:34:00 μ.μ., in antis said...: Ωραία λοιπόν, τώρα έχουμε κάτι στα χέρια μας.

Θέμα ειδικό: Το Μουσείο παρέχει πρόσβαση σε ορισμένες φωτογραφίες υψηλής ανάλυσης στα Μέσα Ενημέρωσης για προβολή του Μουσείου. Ένας ιδιώτης διαχειριστής / ιδιοκτήτης ενός blog αιτείται πρόσβαση στο συγκεκριμένο υλικό. Το Μουσείο απαντά πολύ ευγενικά ότι δεν μπορεί να του παρέχει πρόσβαση, καθώς δεν ανήκει στα Μέσα Ενημέρωσης.
Πού είναι η ένσταση; Πουθενά κατά την γνώμη μου.
Θυμίζω ότι ο κ. Καρακατσάνης χαρακτήρισε την απάντηση και την στάση του Μουσείου «επιεικώς απαράδεκτη», θεωρώντας ότι οι φωτογραφίες του Μουσείου υψηλής ανάλυσης πρέπει να διατίθενται «ελεύθερα, άντε κάτω από κάποιες άδειες Creative Commons». Με ποια αιτιολόγηση; Στο σχόλιό του στο παρόν blog βρήκα την πρώτη αναφορά για φωτογραφίες χαμηλής ανάλυσης.

Επίσης δεν κατάλαβα, Museologist, γιατί πρέπει να διευκρινίσει κάτι το Μουσείο.

Θέμα γενικό, οι φωτογραφίες του Μουσείου και η πρόσβαση σε αυτές.
Καταρχήν υπάρχουν φωτογραφίες που παρέχει το Μουσείο και που μπορούν να χρησιμοποιηθούν από όλους, είτε στο http://www.newacropolismuseum.gr/ είτε στο
http://www.theacropolismuseum.gr/. Αυτές μπορούν να χρησιμοποιηθούν ελευθέρα και καλύπτουν τις ανάγκες ενός blog ή μιας ιστοσελίδας.
Tί πρέπει να γίνει από πλευράς του Μουσείου κατά τη γνώμη μου; Να δημιουργήσει μια photo gallery στην ιστοσελίδα του. Για μεμονωμένα ευρήματα με watermarks και κάτω από άδεια Creative Commons. Και για όποιον επιθυμεί φωτογραφίες υψηλής ανάλυσης, μετά από αίτηση με σαφή περιγραφή της χρήσης τους (και των ανάλογων νομικών επιπτώσεων σε περίπτωση κατάχρησης) και με το ανάλογο αντίτιμο.
At Σάββατο, Ιουλίου 25, 2009 6:43:00 μ.μ., John Karakatsanis said...: Αναγνώστης του xblog.gr πάντως πήρε τηλέφωνο στο μουσείο και ζήτησε πρόσβαση στις φωτογραφίες απλά και μόνο για προσωπική χρήση, του είπαν ότι δεν γίνεται. Τότε πρότεινε ότι καλό θα ήταν να υπάρχουν έστω και σε χαμηλή ανάλυση και του είπαν ότι θα το σκεφτούν κλπ.

Γιάννης - xblog.gr
At Κυριακή, Ιουλίου 26, 2009 7:00:00 μ.μ., in antis said...: Ορθή η απάντηση του Μουσείου στον αναγνώστη του blog σας.
Επιμένω ότι αν το Μουσείο είχε μια photogallery στην ιστοσελίδα του με επιλεγμένες φωτογραφίες χαμηλής ανάλυσης, θα ήταν καλύτερο για όλους
(βέβαια καλύτερα θα ήταν να έχει και μια άλλη ιστοσελίδα, αλλά αυτό είναι θέμα άλλου ίσως post.)
At Τετάρτη, Ιουλίου 29, 2009 8:55:00 μ.μ., museologist said...: in antis, τι θα ήθελα να διευκρινίσει το μουσείο:

- αν δίνει φωτογραφίες μόνο σε μέσα ενημέρωσης, γιατί ζητά 'πιστοποίηση' από οποιονδήποτε χρήστη επιθυμεί φωτογραφίες; Αν όντως δίνει φωτογραφίες μόνο σε μέσα ενημέρωσης, θα ήταν προτιμότερο να το σημειώσει εξ αρχής στο website, προς αποφυγή παρεξηγήσεων και μείωση του φόρτου εργασίας των εργαζομένων στο μουσείο.

- Πώς κατέληξε στο συμπέρασμα ότι το xblog δεν είναι 'μέσο ενημέρωσης'; ο Γιάννης ξεκαθάρισε σε εμάς ότι το xblog.gr δεν είναι "μέσο ενημέρωσης" από νομικής πλευράς. Πώς οδηγήθηκε στο ίδιο συμπέρασμα το μουσείο; Πήρε υπόψη τη νομική ή την ουσιαστική πλευρά της "ενημέρωσης";

- Γιατί μόνο τα μέσα ενημέρωσης μπορούν να έχουν πρόσβαση σε φωτογραφίες υψηλής ανάλυσης του Μουσείου;

- Προς το παρόν οι φωτογραφίες χαμηλής ανάλυσης δεν υπάρχουν στο νέο website. Έστω, κατανοητό. Ποιο είναι το status πνευματικών δικαιωμάτων των φωτογραφιών στο παλιό (newacropolismuseum.gr); Υπάρχει copyright, ή τι;
At Πέμπτη, Ιουλίου 30, 2009 7:07:00 μ.μ., museologist said...: puzzled, but pleased:
http://www.xblog.gr/?p=11467
At Τετάρτη, Αυγούστου 19, 2009 8:19:00 μ.μ., in antis said...: Καλησπέρα,
Θεωρώ ότι λύθηκαν αρκετές απορίες ή δημιουργήθηκαν καινούριες, τουλάχιστον σε εμένα.
Το σίγουρο είναι ότι το Μουσείο δεν έχει βρει ακόμη τα "πατήματά" του, θέλω να είμαι αισιόδοξος για το μέλλον.

ΥΓ. Για τις φωτογραφίες στο παλιό site, μάλλον είναι free. Το αστείο είναι ότι κι εκεί σου ζητούν να επικοινωνήσεις μαζί τους, αν χρειάζεσαι φωτογραφίες υψηλής ανάλυσης. Μύλος...